Firma Deloitte, jak co roku, niedawno zaprezentowała wyniki swojej ankiety (Deloitte CFO Survey) w formie raportu. Dokument skupiał się na analizie danych – opinii i oczekiwań, zebranych od ponad 620 dyrektorów finansowych ze spółek giełdowych i handlowych, z 15 krajów Europy Środkowej – by zapewnić wgląd w najważniejsze tematy i trendy, mające aktualnie wpływ na biznes. Badanie Deloitte CFO Survey odbyło się między październikiem a grudniem 2023 roku.
Jakie tematy omówione zostały na Deloitte CFO Survey?
Badanie od Deloitte ukazało przegląd perspektyw finansowych CFO oraz ich poglądy na czynniki, które najprawdopodobniej wpłyną na wyniki spółek w 2024 roku. Omówiono takie zagadnienia, jak presja inflacyjna, priorytety strategiczne, kwestie finansowania. Raport zapewnia wgląd w aktualne problemy biznesu, a także zbiorowy sposób myślenia liderów finansowych z różnych krajów w regionie Europy Środkowej.
Jakie wnioski płyną z raportu Deloitte CFO Survey? Czego można oczekiwać w 2024 roku?
Raport Deloitte CFO Survey z 2023 roku prezentuje znacznie bardziej optymistyczne wnioski niż analogiczny dokument sprzed 12 miesięcy – wtedy to wraz z inwazją Rosji na Ukrainę radykalnie zmieniło się otoczenie gospodarcze. Choć dyrektorzy finansowi w 2023 roku wciąż niepokoili się przyszłością i nie byli skłonni do ryzyka, jednocześnie oczekują owocnych inwestycji, spadku bezrobocia, poprawy perspektywy finansowej ich przedsiębiorstw. W tegorocznym raporcie Deloitte CFO Survey widać wyraźną poprawę nastrojów (w wielu obszarach). Oczekuje się, że w dynamicznym wzrostem przez cały 2024 rok będą cieszyły się branże: nauki przyrodnicze, technologia, media, komunikacja. Twórcy raportu zalecają bieżącą obserwację wzrostu gospodarczego w Europie Środkowej – towarzyszyć temu powinna uważna ocena ryzyka i strategiczne podejście do zarządzania kosztami.
Metodologia raportu od Deloitte
W badaniu Deloitte CFO Survey brało udział ponad 620 CFO z 15 krajów Europy Środkowej: Albanii, Bułgarii, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Czech, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Węgier, Kosowa, Rumunii, Serbii, Słowacji, Słowenii. Omawiane były zarówno państwa, które należały do „strefy euro”, jak i te posiadające własną walutę.
Indeks zaufania CFO Deloitte Central Europe składa się z trzech wskaźników cząstkowych, odzwierciedlających stosunek dyrektorów finansowych do różnych kwestii. Mowa o:
- Wskaźniku zaufania gospodarczego (the Economy Confidence Index), dotyczący procesów gospodarczych. Opiera się on na pytaniach o wzrost gospodarczy, bezrobocie, a także wskaźnik cen towaru czy usług konsumenckich (CPI).
- Wskaźniku pewności środowiska biznesowego (the Business Environment Confidence Index), w którym pojawiają się pytania o ryzyko, koszty operacyjne, atrakcyjność różnych źródeł finansowania, opinię na temat rynku fuzji czy przejęć.
- Wskaźniku perspektyw firmy (the Company Perspective Index), opierającym się na pytaniach o przyszłość danej organizacji i jej sytuację finansową (przychody, marże, nakłady inwestycyjne, obsługa zadłużenia), przewidywany poziom dźwigni finansowej.
The Economy Confidence Index – podsumowanie
W 2023 roku w Europie Środkowej nastąpił wyraźny wzrost PKB – obecnie wynosi on 1,1% (dla porównania: rok wcześniej osiągnął wartość 0,33%). Czego oczekują CFO w nadchodzącym, 2024 roku? Prawie 1/3 ankietowanych dyrektorów finansowych oczekuje jedynie umiarkowanego wzrostu PKB (maksymalnie do 2,5%). Najniższy wzrost PKB zarejestrowały gospodarki Czech, Estonii, Słowacji i Słowenii – kraje o najwyższym ujemnym saldzie netto (czyli różnicy między odsetkiem respondentów oczekujących wysokiego i niskiego poziomu PKB).
Jeśli chodzi o bezrobocie, większość ankietowanych CFO ma pozytywne odczucia; oczekują ożywienia gospodarczego – jedynie 38% dyrektorów finansowych spodziewa się wzrostu bezrobocia (rok wcześniej było to 68%). Najgorsze perspektywy rysują się przed przedsiębiorcami z Estonii i Czech. Co ciekawe, nawet w krajach o umiarkowanie rozwiniętych gospodarkach (Bośnia i Hercegowina, Chorwacja, Węgry) przewiduje się spadku bezrobocia. Taki zaskakujący wniosek może być powiązany z dynamicznym rozwojem ich gospodarek, wzrostem PKB, starzeniem się społeczeństwa.
Od 2022 roku jesteśmy świadkami niepokojąco wysokich wzrostów cen. W tamtym roku aż 91% respondentów spodziewało się wzrostu CPI. Obecnie tylko 55% ankietowanych CFO zakłada wzrost inflacji w ich krajach. Dyrektorzy finansowi ostrożnie podchodzą do wszelakich trendów, stabilności cen, prognoz makroekonomicznych instytucji finansowych. W 2024 roku najprawdopodobniej ceny w Europie Środkowej będą rosły w podobnym tempie – jednak znacznie wolniej niż we wcześniejszych burzliwych latach. Obecnie wzrostu CPI spodziewają się szczególnie CFO z Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Bułgarii, Serbii, Rumunii, Polski, Słowacji.
The Business Environment Confidence Index – czy obecnie warto podejmować ryzyko w biznesie?
W 2024 roku wciąż wielu dyrektorów finansowych wykazuje niepewność finansową i ekonomiczną – ten odsetek zmalał nieznacznie w porównaniu z rokiem poprzednim (obecnie 51% respondentów, w 2023 roku – 61%). Aż 94% ankietowanych CFO spodziewa się wzrostu kosztów pracy.
Przewiduje się, że główne koszty przedsiębiorstw z Europy Środkowej będą związane właśnie z kosztami pracy. Najprawdopodobniej wszystkie kategorie wydatków, związane z działalnościami gospodarczymi, wzrosną. Większość CFO zakłada, że zmianie nie ulegną jedynie czynniki regulowane – podatek VAT i podatek dochodowy od osób prawnych. Co ważne, utrzymująca się inflacja może wynikać z oczekiwań inflacyjnych przedsiębiorców, a nie faktycznych rynkowych czynników wzrostu cen.
Gospodarka światowa powoli odbudowuje się po rekordowo słabym roku 2023, kiedy to wiele firm zmagało się z rosnącymi kosztami kapitału i obawami przed recesją w największych europejskich gospodarkach (np. Niemczech). W 2024 roku wskaźnik fuzji i przejęć utrzymuje się na stosunkowo niskim poziomie – 45%. Przeważa opinia, że nadchodzący rok nie jest właściwym czasem na podejmowanie większego ryzyka – uważa tak aż 3/4 ankietowanych. Największymi źródłami ryzyka dla rozwoju biznesu będą prawdopodobnie: rosnące regulacje biznesowe, niska dostępność wykwalifikowanych specjalistów, napięcia geopolityczne, niedobór kapitałów. Dyrektorzy finansowi zwracają mniejszą wagę na ryzyka związane ze spadkiem popytu, wahaniami kursów walut, cyberbezpieczeństwem. Zarówno dla eksporterów, jak i firm działających jedynie na rynku krajowym, ważny jest kurs walutowy. Jeśli chodzi o zmiany klimatyczne, rażąca większość CFO nie przywiązuje do tego wagi – zakładają, że ten problem nie wpłynie na działalność ich firm.
W 2024 roku najatrakcyjniejszym źródłem finansowania jest finansowanie wewnętrzne.
The Company Perspective Index – jak wyglądają perspektywy biznesowe firm?
Obecnie coraz więcej CFO myśli bardziej optymistycznie niż rok temu – teraz jest to 36%, a w 2023 roku – 25%. Oczekuje się, że najdynamiczniejszy wzrost w 2024 roku odnotują nauki przyrodnicze, technologia, media, komunikacja. Ponadto te same sektory najprawdopodobniej będą cieszyć się stałym wzrostem przychodów i wzrostem marż operacyjnych.
Cięcie kosztów jest ważne dla zdecydowanej większości ankietowanych CFO (aż 1/4 z nich uważa to za priorytet na 2024 rok). Sytuacja gospodarczo-finansowa zdaje się wracać do stanu sprzed 2020 roku – wiele zależy od branży. Sektor nauk przyrodniczych spodziewa się największego wzrostu liczby pracowników oraz zwiększenia zadłużenia (to wynik rosnącej presji na powiązane przedsiębiorstwa, aby wprowadzać innowacje na rynek).
Redukcja zadłużenia jest planem większości branż – po raz pierwszy od 2022 roku. Chęć eliminacji zadłużeń szczególnie wykazuje sektor budownictwa. Większość CFO (58%) obawia się bieżących kosztów obsługi zatrudnienia. Są zaniepokojeni podwyżkami stóp procentowych w ostatnich latach i – wynikającym z tego – wzrostu kosztów kapitału.
Najważniejszymi strategiami korporacyjnymi na 2024 rok będzie dążenie do niższych kosztów i wyższego wzrostu gospodarczego (wzrostu organicznego, wzrostu na istniejących rynkach). Jeśli chodzi o raportowanie EDG, jedynie 3% respondentów wykazuje, że to ich priorytet.
Podsumowanie
Raport Deloitte CFO Survey z 2023 roku zapowiada większy optymizm niż w poprzednich latach. Dyrektorzy finansowi planują powoli rozwijać swoje firmy, wciąż obserwując sytuację na rynku. Ostrożność i niepewność nadal dominują w biznesie.