Jesteś na etapie planowania biznesu i tworzysz biznesplan, w którym muszą znaleźć się także szczegółowe szacunki finansowe? Twoje przedsiębiorstwo nie radzi sobie dobrze? Starasz się o pożyczkę od instytucji kredytujących? Analiza finansowa to uniwersalne narzędzie, które pozwala na estymację opłacalności inwestycji i podejmowanie kluczowych dla przedsiębiorstwa decyzji. Rzetelne obliczenia wykorzystuje się do oceny efektywności projektu biznesowego. Ekonomiści i analitycy, którzy zajmują się tworzeniem analizy finansowej, mogą korzystać z dobrodziejstw technologicznych, np. narzędzi CPM (tj. IBM Planning Analytics, Lucanet czy Onestream), narzędzi ERP, czy – jak to się dzieje w większości mniejszych firm – z Excela. Zapoznaj się z naszym kompendium i zobacz, dlaczego powinieneś wykorzystać w swojej firmie rozwiązania klasy CPM.
Analiza finansowa – definicja
Co to jest analiza finansowa? Analiza finansowa należy do grona ilościowych badań ekonomicznych. Testuje różne wielkości w ujęciu pieniężnym. Bada zjawiska i procesy finansowe wpływające na efektywność danego przedsiębiorstwa. Dostarcza niezbędnych informacji o aktualnej sytuacji finansowej firmy. Tworzeniem analizy finansowej zajmują się ekonomiści i analitycy – oceniają płynność finansową korporacji, wielkość przychodów i kosztów (aktywów i pasywów), wynik finansowy, rentowność.
Analizowane dane podlegają ocenie, porównaniu i interpretacji zgodnie ze standardami analitycznymi oraz wybranymi modelami obliczeń. Efektem analizy finansowej powinien być raport opisujący aktualny stan przedsiębiorstwa.
Rodzaje analizy finansowej
Ekonomiści wyodrębniają kilka podstawowych typów analiz finansowych. Biorą pod uwagę różne kryteria, sposoby prowadzenia działań pieniężnych. Przykłady, które tutaj omówimy, nie wyczerpują tematu – rodzajów analiz finansowych jest znacznie więcej.
Jeśli rozpatrujemy kryterium zakresu badań, możemy dokonać podziału na:
- Analizę całościową – bada wszystkie powiązane ze sobą zjawiska od strony strukturalnej, jakościowej (dynamika zdarzeń, przyczyny zaistniałej sytuacji).
- Analizę odcinkową – dość problematyczna. Dogłębnie prześwietla i ocenia konkretny problem (wycinek działalności przedsiębiorstwa).
Biorąc pod uwagę kryterium perspektywy czasowej, dokonujemy podziału na:
- Analizę retrospektywną (wstępną) – zawiera ocenę wyników finansowych z przeszłości. Przeprowadza się ją jeszcze przed podjęciem jakichkolwiek działań analitycznych. To podstawa przyszłego planu działania. Daje realny obraz aktualnego stopnia efektywności firmy.
- Analizę bieżącą – systematyzuje kontrolę wszystkich procesów biznesowych w firmie. Pozwala szybko wykryć nieprawidłowości w minionych decyzjach zarządu, zweryfikować błędy.
- Analizę prospektywną (następczą) – umożliwia ocenę rezultatów przeszłych działań finansowych. Sprawdza, jakie korzyści dla przedsiębiorstwa wykazywały konkretne decyzje. Pozwala wyciągnąć właściwe wnioski na przyszłość.
Ostatnie omawiane kryterium to stopień szczegółowości badań. Wyróżniamy:
- Analizę ogólną – na podstawie wąskiej grupy wskaźników syntetycznych bada najważniejsze zagadnienia z zakresu funkcjonowania i rozwoju firmy. Wykorzystuje się ją przy całościowej ocenie przedsiębiorstwa.
- Analizę szczegółową – pogłębienie i rozwinięcie analizy ogólnej. Jest dość czasochłonna, acz niezwykle przydatna przy opracowywaniu strategii rozwojowej firmy. Polega ona na dokładnym badaniu określonego odcinka przedsiębiorstwa lub konkretnego problemu. Opiera się na zakresie informacji i wskaźnikach umożliwiających uchwycenie zależności przyczynowo–skutkowych między zdefiniowanymi zjawiskami.
Co powinna zawierać analiza finansowa?
Analizę finansową przedsiębiorstwa przeprowadza się na podstawie ksiąg i sprawozdań finansowych za dany okres. Obejmuje ona bilans, rachunek zysków i strat, rachunek przepływów pieniężnych. Inne dane do obserwacji to biznesplany i kosztorysy. Ciekawą propozycją do zbadania są również materiały zewnętrzne (analizy rynku, klientów i konkurencji).
Analiza finansowa – etapy
Jak wygląda dokładny przebieg analizy finansowej? Wyróżniamy dwa etapy, podczas których bada się określone dokumenty finansowe. Finalnie, już po wyliczeniach sensu stricto, odbywają się prognozy finansowe. Oto dwie podstawowe fazy analizy finansowej:
- analiza wstępną sprawozdań finansowych,
- analiza wskaźników sprawozdań finansowych (analiza wskaźnikowa) – szczegółowe rozwinięcie analizy wstępnej.
Na czym polega analiza wstępna?
Jest to badanie rachunku zysków i strat, dynamiki aktywów finansowych, pozycji bilansu. Dostarcza informacji o strukturze i dynamice finansowej przedsiębiorstwa, a także o pasywach i aktywach w danej organizacji. Na podstawie można wyliczyć ciekawe korelacje (analiza relacji między źródłami finansowania). Poznajemy tzw. złotą regułę finansowania – przestrzega przed zadłużeniem firmy wartość kapitałów własnych. Inne ważne pojęcia to:
- Złota reguła bilansowa – aktywa trwałe powinny być finansowane kapitałem własnym.
- Srebrna reguła bilansowa – mniej restrykcyjna. Aktywa trwałe muszą być sfinansowane kapitałem stałym (łączy w sobie kapitał własny i długoterminowy kapitał obcy).
To jednak nie wszystko. Na analizę finansową się także składają:
- Analiza pionowa (analiza struktur) – pomaga sprawdzić, jaki był udział poszczególnych składników bilansu w sumie bilansowej.
- Analiza pozioma (analiza dynamiki) – ułatwia weryfikację, w jaki sposób na przestrzeni badanego okresu zamieniały się wartości poszczególnych pozycji w bilansie.
Na czym polega analiza wskaźnikowa?
Opiera się ona na czterech podstawowych obszarach sytuacji finansowej przedsiębiorstwa (kluczowe wskaźniki analizy finansowej) – rentowności, płynności, rotacji należności i zadłużenia. Co warto wiedzieć o każdym z nich?
- Wskaźnik rentowności firmy pozwala uzyskać informację o jej zyskowności. Badaniom podlegają rentowność sprzedaży, aktywów, kapitału własnego.
- Wskaźnik płynności wykazuje, jaka jest zdolność organizacji do regulowania bieżących zobowiązań. Przy obliczeniach analizujemy wykładniki: wskaźnik płynności bieżącej, wskaźnik płynności przyspieszonej, wskaźnik środków pieniężnych. Do każdego z nich można przypisać idealny stosunek między aktywami a zobowiązaniami – im bliżej nam do tego wyniku, tym lepiej dla nas. Pamiętaj! Wysoki wskaźnik płynności (suma aktywów obrotowych większa od sumy zobowiązań) nie zawsze jest dobrym zwiastunem. Jego przerost może oznaczać nieefektywność w zarządzaniu aktywami obrotowymi. Taka sytuacja jest jednak i tak lepsza niż moment osiągnięcia niskiego wskaźnika płynności.
- Wskaźnik rotacji należności określa terminowość spłat (w dniach). Pokazuje, jak długo – uśredniając – jednostka zwlekała ze spłatą zobowiązań. Dowiadujemy się, czy firma nie miała problemów z terminowym regulowaniem i ściąganiem należności od kontrahentów.
- Wskaźnik zadłużenia pomaga sprawdzić, w jakim stopniu aktywa jednostki zostały pokryte przez kapitał obcy. Im większy wskaźnik, tym wyższe zadłużenie firmy. Ustalono, że optymalny poziom zadłużenia nie powinien przekraczać 66%.
Co po analizie? Ostatni etap
Po analizie finansowej nadchodzi czas na prognozy finansowe. Każdą z badanych części powinno się prognozować na okres 3-5 lat. Najczęstsza praktyka to sporządzenie szczegółowych planów na pierwsze 2 lata, a potem już co roku. Prognozy muszą wykraczać – co najmniej o jeden rok – poza moment osiągnięcia progu rentowności. To nieprzypadkowa decyzja, ma prostą przyczynę: przedsięwzięcie nie staje się zyskowne od razu; potrzeba sporo czasu na rozwinięcie działalności, stopniowe zwiększanie sprzedaży. O rentownym projekcie można mówić dopiero po przekroczeniu progu opłacalności przez firmę. Zachowaj dużą rezerwę przy prognozach – nie wszystkie sytuacje w organizacji są do przewidzenia.
Co daje nam analiza finansowa? Do czego jest potrzebna?
Sposób opracowywania analizy finansowej jest różny – zależy od osób, które jej potrzebują i ich celów. Korzystają z niej przedsiębiorstwa per se – to oczywistość. Analiza finansowa dla firm przyjmuje takie role, jak:
- doskonałe źródło informacji na temat sytuacji finansowej w firmie,
- zgłębianie i ocena poszczególnych zakresów organizacji,
- podjęcie bardziej przemyślanych decyzji strategicznych, co wpływa na optymalizację pracy w przedsiębiorstwie, uzyskanie nowych dochodów.
Za analizę finansową w firmach odpowiadają działy finansowe. Docelowa profesja, która ma styczność z badaniami, to analityk finansowy (z wykształceniem ekonomicznym). Taka osoba jest zobligowana do ścisłej współpracy z managerami, działem księgowości. Przygotowywanie analiz i raportów finansowych to nie jedyne jej obowiązki. Analityk finansowy rozlicza projekty i inwestycje, pomaga przygotowywać budżet roczny, miesięczny i tygodniowy. To on wyłapuje pierwsze oznaki wahań finansów i spadków.
Na analizach finansowych polega również otoczenie przedsiębiorstwa – inwestorzy, banki, wierzyciele i akcjonariusze, audytorzy, urzędy statystyczne oraz kontrahenci, którzy sprawdzają wiarygodność potencjalnego partnera biznesowego.
Narzędzia do zarządzania wydajnością w firmie
Działy finansowe w przedsiębiorstwach poświęcają sporo na czasochłonne zadania. Zamiast zająć się istotnymi sprawami (tworzenie analiz danych, rekomendacje dla biznesu), tracą czas na organizację i sortowanie informacji. Niewłaściwy podział obowiązków działa na niekorzyść firmy. A – jak wiadomo – od dobrych planów finansowych i sprawnego przepływu kapitału w dużej mierze zależy stabilność i efektowność działania organizacji.
Każde przedsiębiorstwo, które chciałoby poprawić zarządzanie wydajnością w spółce, powinno zainwestować w rozwiązania klasy CPM (Corporate Performance Management), czyli tzw. systemy controllingowe. Jednym z najbardziej zaawansowanych i kompleksowych środków jest IBM Planning Analytics (IBM PA) – zintegrowane narzędzie do planowania i budżetowania, opracowywania prognoz. Zostało oparte na AI – sztuczna inteligencja pomaga w szybszym i dokładniejszym tworzeniu planów, budżetów, prognoz.
Alternatywą dla IBM PA może być klasyczny Excel, z którego korzysta wiele działów finansowych. Nie da się jednak ukryć, iż to narzędzie jest niezabezpieczone i narażone na wiele błędów. Możliwość popełnienia małego błędu (np. przesunięcia przecinka czy 0) jest nieprawdopodobna. W Excelu nie da się też obsługiwać tysięcy pozycji… Wymienione problemy nie mają prawa zdarzyć się w IBM Planning Analytics.