Sprawozdawczość zewnętrzna i wewnętrzna to podstawy funkcjonowania przedsiębiorstwa. Istnienie sprawozdawczości wewnętrznej wymusza systematyczna praktyka gospodarcza. Bardzo często tę rolę pełni controlling finansowy (dziedzina rachunkowości obejmująca zagadnienia kontroli, planowania i kierowania), którego główne filary to: monitorowanie, analiza, ocena oraz raportowanie finansowe i zarządcze. Skupmy się na ostatnim aspekcie – tworzenie raportów to jedno z najważniejszych narzędzi umożliwiających sprawne kierowanie organizacją.
Raportowanie finansowe i zarządcze – definicja
W każdym przedsiębiorstwie powinny funkcjonować dwa równoległe systemy raportowe – to wskazane. Mowa o raportowaniu finansowym oraz raportowaniu zarządczym. Oba rozwiązania są nieodłącznymi elementami zarządzania finansami w każdej firmie.
Raportowanie finansowe
Raportowanie finansowe odzwierciedla rachunkowość finansową i jest bardziej nastawione na klientów zewnętrznych (sprawozdawczość zewnętrzna). Polega na zbieraniu, analizowaniu, prezentowaniu informacji o sytuacji finansowej firmy. Do raportów finansowych ma wgląd zarówno zarząd, jak i zewnętrzni interesariusze (inwestorzy, kredytodawcy, organy regulacyjne).
Raportowanie zarządcze
Raportowanie zarządcze zabezpiecza informację zarządczą, konieczną do podejmowania racjonalnych decyzji (sprawozdawczość wewnętrzna). Ukazuje zakres dostępnych narzędzi controllingu i rachunkowości zarządczej. Może obejmować raportowanie sprzedaży i raportowanie w controllingu. Pozwala podejmować racjonalne decyzje zarządcze na podstawie danych KPI. Jest nastawione raczej na klientów wewnętrznych.
Jakie znaczenie mają raporty finansowe? Kto z nich korzysta?
Skonsolidowane raporty finansowe znaczą najwięcej dla wewnętrznych użytkowników, czyli zarządu danej spółki. Kierownictwo, które sięga do tych dokumentów, może szybko ocenić efektywność firmy i zidentyfikować, które obszary działalności wymagają jak najszybszej poprawy.
Co z zewnętrznymi interesariuszami? Analizując raporty finansowe, inwestorzy podejmują decyzje o zakupie, sprzedaży lub utrzymaniu akcji spółki. Oceniają potencjał wzrostu i rentowność inwestycji – rozstrzygają, czy powinni zainwestować w daną firmę.
Kredytodawcy traktują raporty finansowe jako kluczowe narzędzie do oceny zdolności kredytowej przedsiębiorstwa – oszacowują, czy nie będzie problemu ze spłatą zobowiązań. Bazując na tych dokumentach, decydują o udzieleniu kredytu i określają warunki finansowe transakcji.
Organizacje regulacyjne monitorują i kontrolują działalność firm. Chętnie korzystają z raportów finansowych, które zapewniają przejrzystość i uczciwość działań zawodowych.
Cel raportowania finansowego i zarządczego
Raportowanie finansowe może mieć charakter informacyjny lub decydujący.
Celem raportowania zarządczego jest tworzenie i dostarczanie informacji, które można określić jako istotne dla podjęcia decyzji. Raportowanie może zapewnić transparentność w danej organizacji – dzięki zadaniom informacyjnym i dokumentacyjnym.
Elementy raportowania finansowego
Raport finansowy składa się z kilku składników, które przedstawiają sytuację finansową firmy. Są to:
- Bilans – podstawowy element raportu finansowego. Stanowi zestawienie aktywów, pasywów oraz kapitału własnego firmy na ustalony dzień bilansowy.
- Rachunek zysków i strat – ukazane są tu przychody, koszty, zyski i straty firmy w określonym czasie.
- Rachunek przepływów pieniężnych – pozwala ocenić zdolność przedsiębiorstwa do generowania gotówki, a także jego płynność finansową.
- Zestawienie zmian w kapitale własnym – znajduje się tu wyjaśnienie, z czego wynika kapitał własny ujęty w bilansie.
- Informacja dodatkowa, która ma na celu ukazanie zasad sporządzenia sprawozdania i udzielenie niezbędnych wyjaśnień.
Wskaźniki raportowania finansowego
Aby poznać kompletnie sytuację finansową firmy, nie trzeba liczyć wszystkich składników raportu finansowego. Przedsiębiorstwa mogą mieć różny charakter – w zależności rodzaju organizacji dopasowujemy inne wskaźniki.
Wskaźniki raportowania finansowego dzielimy na:
- wskaźniki bezwzględne – wyrażane w wartościach pieniężnych,
- wskaźniki względne – uwidaczniane na podstawie ilorazu wskaźników bezwzględnych,
- wskaźniki statyczne – opisujące stan działalności na dany moment (musi być dzień, rok lub kwartał), obliczane według obecnej kondycji na podstawie bilansu oraz rachunku zysków i strat,
- wskaźniki dynamiczne – ukazujące stan działalności w konkretnym czasie, wylicza się je za dany rok sprawozdawczy na podstawie rachunku przepływów pieniężnych.
Drugi podział dotyczy zakresu działań gospodarczych. Obejmuje:
- wskaźniki syntetyczne – zawierające wiele zdarzeń gospodarczych,
- wskaźniki cząstkowe – opisujące pojedyncze, niezbyt złożone zjawiska.
Poszczególne wykładniki raportowania finansowego można przypisać do czterech grup: wskaźników płynności finansowej, zadłużenia, rentowności i sprawności działania.
Analiza płynności finansowej przedsiębiorstwa
Analiza płynności finansowej firmy pozwala sprawdzić zdolność przedsiębiorstwa do terminowej regulacji zobowiązań. W tym wypadku mamy do czynienia z trzema wykładnikami: wskaźnikiem bieżącej płynności finansowej (Current Ratio), wskaźnikiem szybkiej płynności finansowej (Quick Ratio) i wskaźnikiem natychmiastowej płynności finansowej.
Wskaźnik bieżącej płynności finansowej
Pierwszy z wymienionych wskaźników dostarcza informacje na temat aktualnego poziomu kapitału obrotowego netto (niezbędny do rozwoju działalności inwestycyjnej). Ponadto ów wykładnik wykazuje, czy firma jest w stanie uregulować bieżące zobowiązania z aktywów obrotowych. Jego optymalna wartość to 1,2 – 2,0. Pamiętaj, że równowaga w przedsiębiorstwie pojawia się w momencie, gdy poziom aktywów jest dwukrotnie większy niż poziom zobowiązań w danym czasie. Oto sposób wyliczenia wskaźnika płynności finansowej.
WCPF = AB / ZB
AB – aktywa zbiorcze,
ZB – zobowiązania bieżące.
Wskaźnik szybkiej płynności finansowej
Ów wykładnik jest nieco przerobioną wersją wskaźnika bieżącej płynności finansowej – po prostu wyłącza się tu zapasy przedsiębiorstwa. Optymalna wartość powinna plasować się między 0,8 a 1,2. Wylicza się go w następujący sposób:
WSPF = IK + NK / ZB
IK – inwestycje krótkoterminowe,
NK – należności krótkoterminowe,
ZB – zobowiązania bieżące.
Wskaźnik natychmiastowej płynności finansowej
Wskaźnik natychmiastowej płynności finansowej dopuszcza spłatę bieżących zobowiązań jedynie ze środków przeznaczonych na inwestycje krótkoterminowe. Ów wykładnik powinien mieć poziom 0,1 – 0,2. Wylicza się go następująco:
WSPF = IK / ZB
IK – inwestycje krótkoterminowe,
ZB – zobowiązania bieżące.
Analiza zadłużenia
Analizowanie zadłużenia pozwala zbadać sytuację firmy pod kątem krótko- i długoterminowych zobowiązań, pochodzenia źródeł finansowania aktywów spółki. Zasada jest prosta: warto mieć zadłużenie (tylko do pewnego momentu!), gdyż daje ono możliwość wykorzystania efektu dźwigni finansowej, by zwiększyć wartość przedsiębiorstwa. Pamiętajmy jednak, że większy dług to poważniejsze ryzyko. Aby nie doprowadzić do katastrofy, należy regularnie weryfikować wskaźnik zadłużenia – to pozwala zbadać obecny stan organizacji i utrzymać go na zbilansowanym poziomie. Do wyliczeń używa się wskaźnika ogólnego zadłużenia, wskaźnika zadłużenia kapitału własnego i wskaźnika udziału zobowiązań długoterminowych.
Wskaźnik ogólnego zadłużenia
Idealna postać tego wykładnika to stan pół na pół – połowa wartości to kapitał własny, a druga – kapitał obcy. Jest jednak niemal nieprawdopodobne, by osiągnąć taki stan. Optymalny wynik to wartość na poziomie 57-67%. Oto sposób wyliczenia wskaźnika:
WOK = ZO / AO
ZO – zobowiązania ogółem,
AO – aktywa ogółem.
Wskaźnik zadłużenia kapitału własnego
Ów wykładnik pokazuje stopień finansowania kapitału obcego przy pomocy kapitału własnego. Wzorowa wartość waha się w przedziale 75-100% (zależnie od rodzaju działalności). Wylicza się go następująco:
WDZO = ZO / KW
ZO – zobowiązania ogółem,
KW – kapitał własny.
Wskaźnik udziału zobowiązań długoterminowych
Ten wykładnik pokazuje strukturę zobowiązań. Należy dążyć do sytuacji, gdy zobowiązania krótkoterminowe będą mniejsze niż długoterminowe. Wylicza się go w ten sposób:
WDZD = ZD / ZO
ZD – zobowiązania długoterminowe,
ZO – zobowiązania ogółem.
Analiza rentowności
Analiza rentowności to wskaźnik, który zdecydowanie najlepiej odzwierciedla kondycję finansową firmy. Pokazuje wyniki ze sprzedaży dóbr, usług, rentowności kapitałów własnych i obcych. Im wyższa wartość wskaźnika rentowności, tym większa efektywność. Wyróżniamy: wskaźnik rentowności aktywów i wskaźnik kapitałów własnych. Analizę rentowności wylicza się następująco:
ROS (zysk n / PzS ) x 100
zysk n – zysk netto,
PzS – przychody ze sprzedaży.
Wskaźnik rentowności aktywów
Ów wykładnik określa, ile zysku przypada na jednostkę majątku w firmie. Im wyższa jego wartość, tym lepiej świadczy to o przedsiębiorstwie. Wylicza się go w ten sposób:
ROA = (zysk n / AO) x 100
zysk n – zysk netto,
AO – aktywa ogółem.
Wskaźnik rentowności kapitałów własnych
Wskaźnik rentowności kapitałów własnych to bezapelacyjnie jeden z najważniejszych wykładników finansowych, związanych z dochodowością. Im wyższa wartość wskaźnika, tym większe możliwości rozwoju przedsiębiorstwa. Oto sposób jego wyliczenia:
ROE = (zysk n / KW) x 100
zysk n – zysk netto,
KW – kapitał własny.
Analiza sprawności działania
Analiza sprawności działania ukazuje, w jakim stopniu wykorzystano zasoby materialne i intelektualne w firmie. Można wtedy stwierdzić, czy zgromadzono odpowiednią ilość aktywów (porównując do charakteru prowadzonej działalności). Mówimy tutaj o wskaźnikach cyklu obrotowego, wskaźnikach rotacji.
Wskaźniki cyklu obrotowego
Te wykładniki określają stopień sprawności firmy w gospodarowaniu własnymi zasobami. Należy dążyć do skrócenia wskaźnika rotacji zapasów i wskaźnika rotacji należności, a jednocześnie wydłużenia wskaźnika rotacji zobowiązań. Wyliczamy je następująco:
Cykl zapasów = (śr.SZ / PzS) x 365
Śr.SZ to średni stan zapasów,
PzS – przychody ze sprzedaży.
Cykl należności = (śr.SN / PzS) x 365
Śr.SN – średni stan należności,
PzS – przychody ze sprzedaży.
Cykl regulowania zobowiązań= (śr.SZK / PzS) x 365
Śr.SZK – średni stan zobowiązań krótkoterminowych,
PzS – przychody ze sprzedaży.
Wskaźniki rotacji
Owe wykładniki informują, jaka sprzedaż zostanie wygenerowana z 1 zł kapitału bądź ulokowana w aktywach. Im lepszy wskaźnik, tym lepiej dla firmy. Należą do nich m.in. wskaźnik rotacji należności czy rotacji zapasów.
Rotacja zapasów = PNZS / śr.SZ
PNZS – przychody netto ze sprzedaży,
Śr.SZ – średni stan zapasów.
Rotacja należności = PNZS / śr.SN
PNZS – przychody netto ze sprzedaży,
śr. SN to średni stan należności.
Podsumowanie
Raportowanie zarządcze odgrywa kluczową rolę w procesie podejmowania decyzji wewnętrznych w firmie. Dostarcza informacje niezbędne do monitorowania wyników działalności, planowania strategicznego i oceny efektywności działań. To narzędzie umożliwia kierownictwu podejmowanie świadomych decyzji opartych na danych.
Podsumowując, zarówno raportowanie finansowe, jak i zarządcze, oraz analiza wskaźników finansowych są kluczowymi elementami skutecznego zarządzania firmą. Dają pełny obraz sytuacji finansowej i operacyjnej, pomagając w podejmowaniu informowanych decyzji, co ma zasadnicze znaczenie dla sukcesu i trwałości organizacji. Dlatego ważne jest, aby przedsiębiorstwa skupiły się na właściwym sporządzaniu, analizie i wykorzystaniu tych raportów w procesie zarządzania.
Sprawdź także: Leasing operacyjny a finansowy.